شجاع الدین، جواد. گزارش نهایی پروژه: بررسی پیرامون ماهی سنگسر شامل تیین نوسانات صید اینگونه طی سالهای اخیر، نحوه زیست و تخم گذاری از طریق بررسیهای بیومتریک و نیز علل فراوانی آن نسبت به انواع مختلف دیگر ماهیان صخره‌ای. مرکز تحقیقات شیلاتی خلیج فارس. 1364.

چکیده:

آمار و اطلاعات موجود از کشورهای حوزه اقیانوس هند و خلیج فارس حاکی از آن است که اصولا خانواده pomadaSyide در جهان از گسترش خوبی برخوردار است. از خانواده pomadaSyide دو گونه در خلیج فارس مشخص شده‌اند.

pomadaSyide maculatuS- pomadaSyide argenteuS که مهمترین آنها pomadaSydie argenteuS سنگسر نقره‌ای است در صورتیکه در آبهای کشورهای حوزه اقیانوس هند (هندوستان، بنگلادش، پاکستان) گونه‌های دیگری از این خانواده شناسایی شده است. مناسبترین نوع تور جهت صید سنگسر تور گرگور، تورباتم، لانگ لاین، تور گوش گیر کف است. مهمترین آنها تور گرگور است. مقدار و کمیت سنگسر تولید شده در شیلات جنوب طی سالهای 1360 الی 1363 حاکی از نوساناتی در ذخایر آن در آبهای خلیج فارس (منطقه بوشهر) می‌باشد. ولی به طور کلی در حال حاضر دارای وضعیت خوبی است. اگرچه عرضه سالانه آن پاسخگوی نیاز بازار نخواهد بود ولی چنانچه کلیه موارد علمی و صیادی را درد مورد آنها رعایت نمایند حتی از وضعیت کنونی نیز بهتر خواهد شد. استحصال ماهی سنگسر در مناطق صیادی کشورهای خلیج فارس و حوزه اقیانوس‌هند در مقایسه با سایر ماهیان درصد نسبتا خوبی را به خود اختصاص داده است. شرائط‌ محیطی از قبیل درجه حرارت، شوری، مقدار اکسیژن محلول در آب و همچنین میزان خرچنگ و جریانات دریایی و نیز بهره‌برداری غیر صحیح از انواع دامها بدون در نظر گرفتن تور مناسب ممکن است منجر به کاهش ذخایر سنگسر شود. همان طور که در بالا اشاره شد استحصال ماهی سنگسر در دیگر کشورها از وضعیت خوبی برخوردار است و به همین حهت تا کنون گزارشی در مورد کشت و پرورش ماهی سنگسر در دست نیست. خلیج فارس که بوسیله 8 کشور منطقه احاطه گردیده است کاملا با ارزش و ضروری خواهد بود چنانچه برنامه‌های توسعه شیلاتی هماهنگ و یکنواخت گردد. منابع ماهی را می‌توان در این منطقه به عنوان یک منبع کلی و یکجا به یکدیگر حساب آورد که دارای تغییرات نسبی در طول خلیج فارس می‌باشد. ذخائر موجود در خلیج فارس به یکدیگر ارتباط داشته و هریک از منابع آبزیان و با هر میزان می‌توان از نظر زنجیره غذایی در خارج از محدوده آبهای خلیج فارس و دریای عمان را در مجموع به عنوان یک منع موجود حیاتی از نظر بهره برداری ذخائر آبزیان و نیز کنترل آلودگی به حساب آورد. بررسی علل فراوانی ماهی سنگسر نسبت به دیگر ماهیان صخره‌ای شایان توجه است. صید ماهی سنگسر در کشورهای حوزه اقیانوس هند و خلیج فارس نسبت به دیگر ماهیان صخره‌ای شبیه به منطقه جنوب ایران بوده و از وضعیت خوبی برخوردار است. در طول سالهای 1360 الی 1363 میانگین صید سنگسر (در جنوب منطقه بوشهر ) 2753557 کیلو گرم بوده که 16% ماهیان را به خود اختصاص داده‌اند. با این حال عرضه سالانه آن پاسخ گوی نیاز بازار نخواهد بود.

در اینجا به نکاتی چند در مورد علل فراوانی ماهی سنگسر در آبهای جنوب اشاره می شود:

وجود خرچنگ به اندازه زیاد در محیطهای زیست این ماهی و اینکه خرچنگ به عنوان غذای عادت شده مردم محسوب نشده و مورد استفاده ماهی قرار می‌گیرد. هیچ‌گونه پارازیتی که دربردارنده رشد آنها باشد مشاهده نشد و به دلیل علاقه مردم به (ماهیان ممتاز) حلوا سفید- شوریده- راشگو (و همچنین ماهیان درجه یک) قباد- شیر صیادان بیشتر به صید آنها می‌پردازند و کمتر در محیطهای زیست سنگسر می‌روند.

وجود تخمدانهای حجیم و ازدیاد تخم در آنها که در نتیجه ازدیاد تولید مثل را به دنبال دارد.

ازدیاد تولید مثل در آنها حریم اکولوژی گسترده‌ای را برابر دیگر ماهیان صخره‌ای هامور وسرخو در میزان آنها بی تاثیر نیست.

(لازم به توضح است که در ی مدت یکسال اجرا این پروژه مقایسه‌ای که در کلیه مناطق مورد بررسی به عمل آمد میزان سنگسر از هامور و سرخو بیشتر بود.)