چرخه حیات میگوی ببری سبز در حوضه آبهای ایرانی شمال خلیج فارس فازاول: شناسایی مسیرمهاجرت وتعیین محل­های تخم­ریزی و نوزادگاه
مجری : نصیر نیامیمندی
صید میگو در خلیج فارس دارای تاریخ طولانی می باشد. ترال کف میگو از سال 1390 در قسمت های میانی سواحل شمالی خلیج فارس (آبهای بوشهر) شروع گردید. بهره برداری میگو از سال 1376 تا 1983 دارای نـوسانـات زیـادی بـوده است و از حداقل 480 تن تا 2700 تن گزارش شده اسـت. گـونه اصـلی میگوی خلیج فارس (بیش از 80 درصد) و آبهای بوشهـر، Penaeus semisulcatus می باشد.

در دهه اخیر طی ماههای مرداد و شهریور که دوره آزادی صید میگو در منطقه می باشد ، بیش از 2000 فروند شناور و 33000 صیاد به صید میگو مشغول بوده اند. این آبزی در زندگی اقتصادی مردم منطقه نقش مهمی را ایفاء می نماید.

مطالعه حاضر در آبهای استان بوشهر از دی ماه 1381 شروع و تا اسفند ماه 1382 ادامه داشت. در این تحقیق پویایی جمعیت و چرخه حیات میگوی ببری سبز در آبهای بوشهر( دیر تا بحرکان) مورد مطالعه قرار گرفته است. نمونه برداری ماهانه و بوسیله شناور ترالر تحقیقاتی لاور 2 در 50 ایستگاه ثابت از دی ماه 1381 شروع و تا اسفند ماه 1382 ادامه داشت. با استفاده از فراوانی طول کاراپاس در دو جنس نر و ماده پارامترهای رشد، مرگ و میر و ضریب بهره برداری بوسیله برنامه FiSAT محاسبه گردید.

با استفاده از معادله رشد وان برتالانفی ، پارامتر رشد (K) برای جنس نر 6/1 در سال و برای جنس ماده 2/2 در سـال و طـول بی نهایــت (L¥) برای جنس نر 38 میلیمتر ( کاراپاس) و برای جنس ماده 4/50 میلیمتر تخمین زده شد.

نـتـایج مـرگ و میـر در جـنـس نـر Z = 6.4 ، F = 4.3 و M = 2.11 در سـال و برای جنس ماده Z = 8.2 ، F = 5.8 و M = 2.41 در سال می باشد. ضریب بهره برداری (E) در دو جنس نر و ماده به ترتیب 67/0 و 70/0 تخمین زده شد. این نتایج بهره برداری بی رویه را در آبزی نشان می دهد. حداکثر سن برای ماده ها 15 ماه و نرها 20 ماه محاسبه گردید.

نتایج بلوغ تخمدان ها نشان دهنده دو نقطه حداکثر تخم ریزی شامل یک نقطه کوچک در پاییز و یک دوره اصلی در اواخر زمستان و اوائل بهار را نشان می دهد. این دوره ها مصادف با فصول اصلی بارندگی در منطقه بوشهر می باشند. اندازه بلوغ میگو در 50 درصد نمونه ها (L50%) برابر با 6/40 میلیمتر می باشد و طول کاراپاس در کمتر از 5 درصد ماده ها کمتر از 24 میلیمتر بوده است. تجمع میگوهای بالغ در قسمت میانی و جنوبی و اعماق 30 – 20 متر بود. مـنـاطـق امـام حسن ، گناوه و حله به عنوان مهمترین مناطق تخمریزی در آبهای بوشهر به شمار می روند. نسبت جنسی (نر / ماده) برابر 84/0 در طول دوره نمونه برداری می باشد. این نسبت در ماههای مختلف نوساناتی داشته و تعداد ماده ها در ماههای تخمریزی افزایش می یافت.

در 15 ماه نمونه برداری و همچنین قبل از آزادی صید میگو (خرداد و تیر) در سال 1383 تعداد 2571 قطعه میگو بوسیله یک علامت سبز رنگ روبان پلی اتیلن علامت گذاری و رهاسازی شد. بازگیری میگو در دوره آزادی صید ( مرداد و شهریور 82 و1383) انجام گرفت و 46 میگوی علامت گذاری شده بازگیری شد که 4 قطعه از این میگوها بدلیل کمبود اطلاعات از محاسبات خارج گردید. حداکثر عمق بازگیری 20 – 16 متر و 30 – 26 متر بترتیب برای نرها و ماده ها بوده است. سرعت حرکت بیشتر میگوها کمتر از 2 کیلومتر در روز بود. اما حداکثر سرعت در نرها 4 – 3 کیلومتر در روز و در ماده ها 2 کیلومتر در روز بوده است. فقط 10 درصد از میگوها بیش از 50 کیلومتر حرکت نموده بودند و حدود 70 درصد پس از 20 کیلومتر مسافت، بازگیری شدند. حداکثر مسافت طی شده 127 کیلومتر بعد از 95 روز در یک میگوی ماده ثبت گردید. اما یک میگوی ماده دیگر پس از 381 روز فقط 20 کیلومتر حرکت نموده بود. که نشاندهنده یک حرکت چرخشی در محدوده رها سازی بوده است. این دوره طولانی ترین مدت زمان بین رهاسازی و بازگیری میگو می باشد. میگوهای علامت گذاری شده اغلب حرکتی به سمت شمالی منطقه (آبهای بحرکان) داشته اند و همچنین الگوی حرکتی آنها به سمت آبهای عمیق تر بیشتر می باشد.

نمونه برداری از میگوهای جوان ببری سبز در منطقه مورد مطالعه از خرداد ماه 1382 شروع و تا اسفند 1383 ادامه داشت. نمونه برداری پس از ماههای تخمریزی این گونه در ماههای تیر ، آبان، آذر ، دی و بهمن 1382 و فروردین ، خرداد ، تیر ، بهمن و اسفند 1383 در اعماق زیر 10 متر بوسیله قایق و تور بیم ترال انجام گرفت. در این تحقیق 748 قطعه میگوی جوان جمع آوری گردید. این نمونه ها در ماههای تیر و آبان 1382 و فروردین و خرداد 1383 مشاهده شدند. طول کاراپاس میگوهای جوان بین 3 تا 5 میلیمتر بود. حداقل میانگین های طول کاراپاس 5/4 میلیمتر در آبان و حداکثر 6/9 میلیمتر در مرداد ماه می باشد. میگوهای جوان در قسمت جنوبی (مطاف) و میانی (هلیله) منطقه دیده شدند. تجمع این میگوها در مناطق پوشیده از گیاهان بود و تعداد اندکی در مناطق غیر علفی دیده شدند.

سایر گونه های آبزی در نوازدگاههای میگوی ببری سبز دیده شدند و 47 درصد کل صید را شامل می شوند که خانواده های Sparidae ، Platycephalidae ، خرچنگ ها ، صدف ها و ستاره دریایی بترتیب بیشترین گروههای گونه ای را شامل شدند. همچنین سایر گونه های میگوی پنائیده مانند Metapenaeus affinis و M.stebbingi در نوزادگاههای میگوی ببری سبز دیده شدند. فراوانی فصلی میگوهای جوان در ماههای گرمتر سال مشاهده گردید.

مطالعه حاضر نشان می دهد که فراوانی میگوهای بالغ در ماههای آذر و اسفند به (ترتیب 80 و 90 درصد) می باشد و مراحل جوانی اغلب در ماههای فروردین تا تیر دیده می شود. میگوهای بالغ در طول سال دیده شدند ولی دارای دو دوره حداقل در پاییز و حداکثر در زمستان و بهار مشاهده گردید . در مکانهای تخمریزی و مناطق نوزادگاهها فعالیت صیادی می بایستی متوقف گردد.